۱۳۸۵/۱۲/۲۱

راه نجات

تا جايي که من مي دانم در دوران اخير اکثر ابتکارات و اختراعات در دنيا بر پايه ي منافع حوزه ي توليد يا تجارت و يا ملاحظات نظامي انجام شده اند. مقدمه رو بي خيال مي شم.
جالب است که اولين راه‌آهني که در ايران تاسيس مي شود راه‌آهن تهران به شاه عبدالعظيم است که البته مبتني بوده بر تخمين سود حاصل از مسافرت هاي زيارتي بين تهران و شهر ري. دو طرح اولي هم که جزو اولين طرح هايي هستند که خود ايرانيان براي تاسيس راه‌آهن تهيه کرده بودند، متعلقند به ميرزا يوسف خان مستشار الدوله. طرح اول "پروژه ي ناصري راه‌آهن قم" نام داشته و دومي "لايحه ي راه‌آهن تهران – مشهد". مستشارالدوله که محاسبات دقيقي درباره ي تعداد زوار فعلي و آتي مشهد انجام داده، مستند کرده و به ناصرالدين شاه تقديم کرده بود، در مقدمه ي "لايحه ي راه‌آهن تهران – مشهد" فوايد اين راه‌آهن را طي 18 بند به اطلاع شاه مي رساند:

1. ترويج شعائر الله که به واسطه ي تسهيل در مسافرت زوار خواهد بود؛
2. تزييد و تکميل خلوص عظام و ملت محترم ايران به شخص مقدس ملوکانه که باعث و باني چنين کار خير معظم خواهد شد؛

صد البته در خيرخواهي و وطن دوستي مستشارالدوله هيچ شک و شبهه اي وجود ندارد (چنانکه بيش از نيمي از 18 موردي که وي به شاه يادآور مي شود، جزو منافع تجاري، امنيتي و ملي مي باشند) ولي بالاخره اينکه چنين طرح عظيمي در ايران چنين مي آغازد، جاي تامل دارد.
پروژه ي سراسري راه‌آهن ايران نهايتا توسط رضاشاه و بدون وام خارجي و با انحصار تجارت قند و شکر و چاي در دست دولت و وضع ماليات بر آنها (دو قران بر هر من قند و شکر و شش قران براي هر من چاي) انجام شد. ظاهرا ابتکار استفاده از اين راه براي پرداخت هزينه ي ساخت راه‌آهن ابتکار صنيع الدوله (برادر مهدي قلي خان هدايت) بوده و در دوران مظفرالدين شاه در کتابي با نام راه نجات که در آن به ضرورت ساخت راه‌آهن در کشور پرداخته، مطرح شده بوده است.
راستي اين دو مورد از 18 مورد فوق الذکر برايم جالب تر بود:
کثرت توالد و تناسل به واسطه ي تقليل ايام مسافرت و آسوده شدن چندين هزار حيوان از زحمت بارکشي؛

منابع:
راه‌آهن ايران، مهندس مجتبا ملکوتي، 1328
راه‌آهن در ايران، منوچهر احتشامي، دفتر پژوهش هاي فرهنگي، چاپ دوم ، 1382


راستي فکر نکنيد که اينقدر بيکار و ولگردم! براي تحقيق درباره ي يک داستان مجبور شدم اين دو کتاب را ورقي بزنم.

۱۰ نظر:

علی فتح‌اللهی گفت...

تمام بدبختی ما همینه که همیشه همه چیز فدای مذهب سنتی شده دیگه اگه غیر از این بود باید تعجب میکردی

علي دهقانيان گفت...

سلام
اینکه تو "صد البته در خيرخواهي و وطن دوستي مستشارالدوله هيچ شک و شبهه اي" نداری من دارم این شخص جزء محترمینی است که در قضیه قتل میرزا تقیخان امیر کبیر نقش اساسی را ایفا کرده است.
جالب است که این شخص با دوستعلی خان معیرالممالک خصومتی دیرینه داشته است و این کار تا بدان حد بالا میگیرد که سعایت اطرافیان شاه بر سیاست کردن(بخوانید کشتن) هر دو تعلق میگیرد لیکن شاه در پاسخ به آن عریضه تنها مینویسد:

دوست به دنیا و آخرت نتوان داد
صحبت یوسف به از دراهم معدود

علی فتح‌اللهی گفت...

خوشم میاد از هر چیزی حرف میزنی این علی دهقانیان اول گزارش مفصلی از تاریخچه و جیک و پوک زندکی طرف میده بعدشم یه شعر از گنجینه ادب فارسی همراهش میکنه

بابا ایوالله

Naser گفت...

من هم از اين اخلاق علي خوشم مي ياد.
درباره ي جيك و پوك مستشار الدوله من به خود علي دهقانيان هم گفتم كه وقتي كل زندگيش رو مرور مي كنم اون رو متعلق به جناح مشروطه چي ها و اصلاح طلب ها مي بينم. هرچند از اصلاح طلبان دولتي محسوب مي شد ولي خدمات و تاليفات موثري هم داشته درباره ي اصلاح امور كشور.
اما بالاخره معصوم كي نبوده ...

ناشناس گفت...

من هر روز به شک ام در مورد این حلقه ی ناصریه بیشتر می شه!
بابا شماها مهندسین یا تاریخ دان یا ادیب یا ...
یدونه مطلب کامپیوتری بنویسید
دنیا رو وب دو برده شما دارین با تاریخ سر و کله می زنین چرا؟
تو رو خدا منم روشن کنین بی زحمت.
مرسی

Naser گفت...

محمدجان اولا که اين حلقه مرکزيتي نداره و اگر هم داشته باشه من نيستم.
ثانيا باب اين علي فتح اللهي که کلي پست مهندسي داره درباره ي معماري سازماني و ...
ثالثا "مگه ژاپن کجا رسيده؟ کره به کجا رسيده؟ پس سر عشششق چي اومد؟" ديالوگ فکر کنم براي همه دوستان آشناست!

ناشناس گفت...

حلقه رو به عنوان شوخی می گم. آخه لینک همه ی اعضا رو شما داری. بقیه کمتر یا مثه من قر و قاطی ...
پُستای علی آقا اول اینکه در مورد کامپیوتر نیست زیاد و برای امثال من خیلی سخته ...
مثلاً چه خوب بود مطالب کاربردی کوتاهی در مورد css می نوشت
(یعنی به فکر خودمم من هاها)

یک پیشنهاد/ تو رو خدا موافقت کنید یا حداقل تو وبلاگ یه نظر گیری کنین.

یه وبلاگ جمعی بزنیم تو وردپرس بعد یه نظمی براش در نظر بگیریم و یه سری اکانت تعریف کنیم، بعد هر کس مطلبی در مورد یک اصطلاح یا کلمه یا یک جمله ی انگلیسی به صورت خیلی کوتاهی بنویسه . می دونم وقت زیادی ندارین اما به خدا همچین کاری به نفع همه س حتی خارج از این جمع دوستانه. همین ایده رو در مورد IT هم دارم ولی اول رو انگلیسی اصرار دارم.

Naser گفت...

من که نديد پايه ام. يعني با هر کاري جمعي بين خودمون موافقم.
اين از من.

Unknown گفت...

بابا علی جیک و پوک که دیگه معرف حضور همه دوستان هستش، ولی خود ناصر هم دست کمی نداره، کتــــــاب راه آهـــــــــــــــــــن!!! لامسب

Unknown گفت...

ناصر جان من یه نظر دارم نه در مورد مستشارالدوله که درباره فوائد مرقوم در مقدمه لایحه او
به نظرم دوتا آمار مهم در این باره باید مورد بررسی قرار بگیره و بعد تصمیم بگیریم که تاسف بخوریم یا نه: اول اینکه چند درصد کل مسافرت ها در آنزمان سفرهای غیرزیارتی بودن
و دوم اینکه چند درصد از مسافران غیر زائر بودند